Raadsadres: Red de monumentale en beschermwaardige iepen

Werkgroep Behoud Beelbepalende Bomen Amsterdam, 15 september 2020

Gemeenteraad van Amsterdam
Amstel 1 1011 PN Amsterdam

Betreft: Raadadres Red de monumentale en beschermwaardige iepen

Geachte raadsleden, Leden van de werkgroep Behoud Beeldbepalende Bomen van het Comité Westelijke Grachtengordel spreken hun bezorgdheid uit over de aanstaande kap van de iepen bij de uitvoering van het komende grote project in het gebied van Amsterdam Werelderfgoed. Dat er 200 km kadewanden vernieuwd moeten worden, is u bekend. Dat die 200 km beplant is met een houtopstand van Hollandse iepen zal u ook bekend zijn, maar de kap van al deze iepen zal u wellicht ontgaan zijn, evenals het besluit om een ander, smaller type iep terug te plaatsen, de donkergroene Ulmus New Horizon, terwijl de kadevernieuwing zo wordt uitgevoerd dat deze nieuwe iepen nooit de grootte kunnen bereiken van de huidige iepen. Zie bijgevoegde afbeeldingen van de Prinsengracht tussen de Leidsestraat en de Spiegelgracht. Straatbeeld en cultuurhistorie van de Amsterdamse grachten Het eerstkomende grote project in het gebied van Amsterdam Werelderfgoed omvat de Herengracht met de bruggen 20 en 21 en de Leliegracht. De bomen zouden oorspronkelijk behouden blijven, maar op 23 juli j.l. werd aan de bewoners bekend gemaakt dat alle bomen zullen worden weggehaald, en de grootste bomen niet zullen worden teruggeplaatst. Hiermee zullen het straatbeeld en de cultuurhistorische waarde van dit deel van de Amsterdamse grachtengordel onherroepelijk verloren gaan. Wij wijzen op de voorgenomen kap van de 100-jarige boom met monumentale status t.o. Leliegracht 6 en de 100-jarige bomen met de status ‘beschermwaardig’ op de Herengracht t.o. 167, 171, 197 en nrs 152-172, de vijf bomen voor het Bartolotti-huis. Beschermwaardige en beeldbepalende ca. 70-jarige bomen aan de Leliegracht t.o. nrs 33, 35, 37, 38 en 42. Al deze bomen zijn gezond, maar zullen volgens de plannen worden gekapt.

UNESCO Wereld Erfgoedlijst, Beschermd Stadsgezicht, Bomenverordening De Hollandse iepen langs de grachten legden gewicht in de schaal voor plaatsing van de Amsterdamse grachtengordel op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Zoals de gemeente meldt op https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/bomen/#hb9571386-1365-753f-7973-bca6faf97545: “Veel straten en grachten zijn beplant met bomen. Het is een van de redenen waarom de UNESCO in 2010 de historische binnenstad van Amsterdam heeft uitgeroepen tot Werelderfgoed.” De bomenrijen langs de grachten worden door de gemeentelijke Bomenverordening beschermd. Bovendien worden zij van rijkswege beschermd door het Beschermd Stadsgezicht (1999) en op Europees niveau (gewaarborgd door het Europese Hof van Justitie) door de aanmerking van de grachtengordel als UNESCO-Werelderfgoed (2010). Op grond van het feit dat de boombeplanting langs de grachten medebepalend is voor de cultuurhistorische waarde en stedenbouwkundige structuur van dit gebied en als zodanig ook specifiek wordt beschreven in de ‘Uitleg’ van het Beschermd Stadsgezicht (1999), die tevens de grondslag vormt voor de bescherming van het UNESCO-Werelderfgoed, en in de diverse bestemmingsplannen, genieten de bomenrijen langs alle grachten van het beschermde gezicht een extra bescherming, https://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/monumenten/wet-regelgeving/beschermde-stads/#h39ebd56c-c701-49e7-856b-c4c71b17767a In de Bomenverordening van Amsterdam, https://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Historie/Amsterdam/CVDR323217/CVDR323217_2.html staat o.a.: “Houtopstanden vormen in een compacte stad als Amsterdam een schaars goed waarmee zorgvuldig moet worden omgesprongen. Hoog opgaand groen wordt door veel inwoners ervaren als een verrijking van het aanzien van de stad […]. Bovendien hebben bomen een belangrijke ecologische waarde en leveren zij een bijdrage aan een schonere lucht en aan de leefbaarheid van de stad.” • “Het duurt vaak een aantal mensengeneraties voordat bomen volgroeid zijn en enorme afmetingen hebben bereikt. Alleen door goede, duurzame bescherming kunnen bomen oud worden. Volgroeide, oude bomen zijn daarmee een kostbaar bezit en genieten daarom extra bescherming.” • “Houtopstanden zijn vaak beeldbepalend voor het karakter van de omgeving. Deze waarde kan in ieder geval tot uitdrukking komen als de houtopstand onderdeel is van een beschermd stads- of dorpsgezicht of deel uitmaakt van een hoofdbomen- of hoofdgroenstructuur. […] Zo komt de beeldbepalende waarde tot uitdrukking doordat de houtopstand door zijn leeftijd en verschijningsvorm onvervangbaar is voor het karakter van zijn omgeving.” Duurzaamheid en leefbaarheid (klimaatadaptatiebeleid van het coalitieaccoord) De gemeentelijke Bomenverordening stelt dat “In een duurzame stad is een gezond bomenbestand belangrijk, naast een prettig leefklimaat, zorgen bomen ook voor verkoeling en wateropname.” Grote bomen spelen een cruciale rol in het gemeentelijke klimaatadaptatiebeleid als vastgelegd in het Coalitieakkoord. Hierin wordt afgesproken dat “klimaatadaptatie consequent meegenomen wordt bij onder andere ruimtelijk beleid, gebiedsontwikkeling, uitvoeringsagenda’s, duurzaamheidsprogramma’s, bouw, vervanging en onderhoud.” De steeds warmere zomers vragen om natuurlijke koeltebronnen. Het kappen van grote, schaduw brengende bomen in de stad past niet in het coalitiebeleid. Dit geldt ook voor het uitvoeren van de kademuurvernieuwing op een manier die verhindert dat de nieuw te planten bomen ooit even groot kunnen worden als de gekapte bomen. Ter illustratie van de impact die de kap van de bomen zal hebben, zie bijgaande hittekaart die laat zien dat de Leliegracht en het desbetreffende deel van de Herengracht koele plekken in de binnenstad vormen. In tegenstelling tot plekken waar de kademuurvernieuwing gepaard is gegaan met bomenkap en het terugplaatsen van kleinere bomen van een ander, smaller type, zoals op de Prinsengracht tussen Leidsestraat en Spiegelgracht, en op de noordzijde van de Egelantiersgracht bij de Lijnbaansgracht. Voor het leefklimaat zijn bomen bovendien belangrijk omdat zij schone lucht produceren en geluid dempen. Een boom van 20-25 m hoog met een kroonvolume van 4000 m3 (huidige situatie) is geen vergelijk met een boom van 15 m met een kroonvolume van 2000 m3 of een boom van 10 m met slechts 500 m3 kroonvolume (situatie na de kademuurvernieuwing op de nu geplande wijze). Onder de huidige plannen verliest de grachtengordel teveel kroonvolume. De terug geplante bomen zullen wegens gebrek aan ruimte voor de wortels nooit het volume van de oude bomen bereiken. Zeker niet als de terug te planten bomen verder uit elkaar worden gezet, wat bovendien vanuit cultuurhistorisch oogpunt onwenselijk is. Dringend verzoek om herziening aanpak kadewandvernieuwing Op grond van de voornoemde wet- en regelgeving van UNESCO Wereld Erfgoedlijst (2010), Beschermd Stadsgezicht (1999), Bomenverordening (2014/16) en het klimaatadaptatiebeleid van het Coalitieaccoord (2018) doet het Comité Westelijke Grachtengordel namens de werkgroep Behoud Beeldbepalende Bomen het dringende verzoek om de monumentale beeldbepalende bomen te behouden en hiertoe de plannen van de kadewandvernieuwing en bruggenvernieuwing van de Herengracht en Leliegracht zodanig aan te passen, dat • de monumentale, berschermwaardige en beeldbepalende 70- tot-100-jarige Hollandse iepen behouden blijven; • herplant geschiedt met Ulmus Belgica-Hollandica met zijn weelderige kroon in plaats van de smalle, donker groene Ulmus New Horizon; • ruimte voor de wortels van de nieuwe bomen zodanig is dat zij tot volle wasdom kunnen komen; • de garantie gegeven wordt voor behoud van monumentale en beeldbepalende Hollandse iepen in het grachtenbeeld in navolgend van de afspraken voor het Werelderfgoed dat de Amsterdamse grachtengordel en in het belang van het leefklimaat in de binnenstad. Het is nog niet te laat om bij de kadewandvernieuwing met een voor de iepen niet destructieve methode te ontwikkelen. Voor de veiligheid kunnen de stalen damwanden nog dienst blijven doen. Gaarne zijn wij bereid het bovenstaande mondeling toe te lichten.

Met vriendelijke groeten, namens de werkgroep Behoud Beeldbepalende Bomen van het Comité Westelijke Grachtengordel e.o.

H.E. van Nierop voorzitter

Bijlage 1: Foto’s iepen Leliegracht en Herengracht

Bijlage 2: Foto’s iepen Prinsengracht na de kadevernieuwing

Bijlage 3: Fragment hittekaart Amsterdam 

EMAIL : vannierop.eveline@gmail.com